قلاویز

قلاویز از جمله لوازم تراشکاری است که از آن برای تراش دنده های پیچ بر روی مواد مختلفی از جمله چوب ، پلاستیک و فلز استفاده می‌شود.
قلاویز و حدیده دو اصطلاحی است که ممکن است به گوشتان خورده باشد که به طور معمول در کنار یکدیگر می‌آیند و با هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگر شما متناسب با شغل و حرفه ی خود و در صنعتی که مشغول به کار هستید نیاز به رزوه کاری داشته باشید ، حتما با قلاویز و حدیده سرو کار داشته اید و از آن ها استفاده نموده اید.
این دو از ابزارهایی هستند که به صورت عمومی مورد استفاده قرار نمی گیرند و در صنایع خاصی همچون خودروسازی ، ساخت و سازهای صنعتی ، تولید مصنوعات فلزی و تعمیرات ناوگان حمل و نقل بیشترین استفاده را دارند.
قلاویز ابزار مخصوص تراشکاری است که از آن برای ایجاد رزوه و دنده کردن داخل قطعات استوانه ای همانند مهره ها استفاده می شود. به فرآیند تراشکاری که به وسیله‌ی قلاویز انجام می‌گیرد ، در اصطلاح قلاویز کاری گفته می‌شود.
به طور کلی قلاویز ابزاری است که با تراشیدن و ایجاد رزوه باعث دنده شدن قسمت‌های داخلی سطوح مختلف از جمله پلاستیک ، فلز ، چوب و... می‌شود.

انواع قلاویز

قلاویزها در دو نوع قلاویز دستی و قلاویز ماشینی در بازار موجودند که امروزه استفاده از قلاویز ماشینی به جای قلاویز دستی رایج تر است و به طور قطع استفاده از قلاویز ماشینی راحت تر و کارآمدتر از قلاویز دستی می‌باشد.
قبل از استفاده از قلاویز دستی باید توسط یک دریل ، سوراخی با قطری که نیاز داریم در قطعه یا سطح مورد نظر ایجاد کنیم ، بعد از ایجاد سوراخ توسط دریل ، با استفاده از قلاویز دستی دنده را در داخل سوراخ ایجاد می‌کنیم. برای ایجاد این دنده ها توسط قلاویز دستی ، ابتدا آن را نیم دور به سمت راست می‌چرخانیم ، سپس یک چهارم دور یعنی نیم دور قلاویز را به سمت چپ برمی‌گردانیم. این مراحل را چندین بار تکرار می‌کنیم تا دنده و رزوه های مورد نظر به خوبی در سطح کار ایجاد شود .

قلاویز دستی

همانطور که گفتیم در هنگام استفاده از قلاویز دستی ، در ابتدا باید توسط دریل سوراخ به قطر مورد نیاز در در ماده ی مورد نظر ایجاد کنیم سپس با استفاده از قلاویز کاری ، رزوه کاری را آغاز کنیم
در قسمت انتهایی قلاویزهای دستی یک قسمت چهارگوش برای راحت در دست گرفتن آن‌ها طراحی شده است که استفاده از آن‌ها را بسیار آسان می‌کند.
قلاویزهای دستی معمولا به صورت سری های سه تایی در بازار عرض می‌شوند که از هر سه ی آن‌ها در هنگام قلاویز کاری استفاده می‌شود. دلیل استفاده از هر سه قلاویز ، کمتر شدن نیروی وارده از قلاویزها و رزوه کاری بهتر با سرعت عمل بالاتر می‌باشد.
این سه قلاویز که به قلاویز پیش رو ، قلاویز میان رو و قلاویز پس رو معروف هستند ، کاربرد مخصوص به خود را دارند و به عبارتی هر کدام در مرحله ی خاصی از رزوه کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قلاویزهای پیش‌رو که نسبت به دو قلاویز دیگر شیب بیشتری دارند ، 50 درصد ایجاد رزوه بر عهده ی آن‌ها می‌باشد، سپس با استفاده از قلاویز میان‌رو 30 درصد دیگر کار انجام می‌شود و در نهایت قلاویز پس‌رو 20 درصد نهایی کار را به اتمام می‌رساند .
برای قلاویز‌کاری سوراخ‌هایی که انتهای آن‌ها سته است، از هر سه قلاویز استفاده می‌شود اما برای سوراخ‌هایی که انتهای آن‌ها باز است استفاده از قلاویز پیش رو و میان رو کافی است. معمولاً برای قلاویز پیش‌رو دو عدد خط تیره در دنباله قلاویز و برای قلاویز میان‌رو یک خط برای مشخص‌کردن و جلوگیری از زدن قلاویز اشتباه طراحی می‌شود.

قلاویز ماشینی

قلاویز‌های ماشینی معمولا به صورت تکی یا سری دوتایی ساخته و عرضه می‌شوند. در قلاویز ماشینی برخلاف قلاویز دستی تمام مراحل قلاویز‌کاری در یک مرحله و با یک قلاویز انجام می‌شود. علت آن هم این است که قسمت رزوه‌دار این نوع قلاویز بلند‌تر بوده و تمام مراحل قلاویز دستی در طول قسمت رزوه‌دار قلاویز ماشینی به خوبی رعایت شده‌است. استفاده از قلاویز ماشینی به کار شما سرعت بیشتری می‌بخشد و کار با کیفیت تری نیز تحویل شما خواهد داد. البته لازم به ذکر است امروزه استفاده از قلاویز ماشینی جایگزین قلاویز دستی شده است.

انواع قلاویز از نظر شکل ظاهری

قلاویزها از نظر شکل ظاهری نیز انواع مختلفی دارند :

قلاویز زبانه دار

در این نوع قلاویز ، یک زبانه در سر قلاویز وجود دارد که سطح دندانه های قلاویز و سوراخ را با یکدیگر یکی و هم مرکز می‌کند.

قلاویز با دو سطح مخروطی

این نوع قلاویز همان قلاویز پیش رو است که شیب بیشتری نسبت به سایر قلاویزها دارد و سطح مخروطی دوم آن عمل رزوه کاری را تکمیل می‌کند.

قلاویز پله ای

از قلاویز پله ای زمانی استفاده می‌شود که کاربر بخواهد دو سوراخ در امتداد هم که مرکز دندانه ها در یک راستا قرار داشته باشند را ایجاد نماید.

قلاویز کوتاه

قلاویز کوتاه به عنوان قلاویز ماشینی در کارهای رزوه کاری و قلاویز زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اجزا و قسمت های یک قلاویز

طول قلاویز

از قسمت لبه برنده جلوی قلاویز تا انتهای آن را طول قلاویز گفته می‌شود.

لبه برنده قلاویز

زاویه‌ای که از برخورد دو سطح تحت زاویه ایجاد می‌شود و عمل اصلی را در برش انجام می‌دهد، لبه برنده گفته می‌شود.

طول دندانه های قلاویز

از ابتدای سطح قلاویز تا انتهای دندانه های قلاویز ، به طول دندانه های قلاویز معروف است.

زاویه آزاد

زاویه ای که باعث کمتر شدن سایش ابزار می‌شود را زاویه ی آزاد می‌گویند. این زاویه برش موثرتری را به وجود می‌آورد.

شیار قلاویز

در قسمت طول دندانه های قلاویز ، یک قسمت برای تخلیه براده ها طراحی و ساخته شده است که به آن شیار قلاویز گفته می‌شود.

آچار خور

برای گرفتن قلاویز جهت چرخاندن ، قسمت به نام آچار خور طراحی و تعبیه می‌شود.

روش استفاده از قلاویز و قلاویز کاری

برای قلاویز کاری در ابتدا باید قطعه‌ی کار مورد نظر خود را توسط یک گیره که معمولا بر روی میز کار نصب است ، به صورت عمودی بسیار محکم ببندیم.
بعد از بستن کار به میز ، انتهای چهارگوش آن را داخل دسته قلاویز قرار می‌دهیم و بعد آن را محکم می‌کنیم. در زمان کار با هر دو نوع قلاویز ، دستۀ قلاویز را به طور محکم در دست راست می‌گیریم و سر قلاویز را روی سوراخ کارمورد نظر به طور عمود قرار می‌دهیم.
بعد از انجام مراحل بالا ، قلاویز را یک دور کامل می‌چرخانیم و با فشار مداوم و یکنواخت، به سمت پایین قلاویز هدایت می‌کنیم . در صورتی که قلاویز عمود بر کار و مستقیم باشد، دستۀ قلاویز را محکم و مستقیم می‌گیریم و منظم و یک نواخت آن را یک دور دیگر حرکت می‌دهیم. اما اگر قلاویز نسبت به کار عمود نباشد ، باید آن را از کار خارج کنیم و دوباره آن را بر روی کار تنظیم کنیم به طوری که به شکل مستقیم و عمودی قرار بگیرد.